Trung tâm công nghệ sinh học Thành Phố Hồ Chí Minh

Kết hợp hai loại vắc xin COVID-19 có thể tạo ra đáp ứng miễn dịch tương tự đối với hai liều vắc xin cùng loại. Nguồn: Báo Canada/Shutterstock
 

Kết hợp vắc xin COVID-19 đang nổi lên như một phương pháp tốt giúp mọi người có được sự bảo vệ cần thiết khi đối mặt với những lo ngại về vấn đề an toàn và nguồn cung cấp. Hầu hết các loại vắc-xin chống lại SARS-CoV-2 đều phải được tiêm hai liều, nhưng nhiều nghiên cứu hiện ủng hộ ý kiến ​​rằng việc kết hợp vắc-xin Oxford – AstraZeneca và vắc-xin Pfizer – BioNTech sẽ kích hoạt đáp ứng miễn dịch tương tự  - hoặc thậm chí mạnh hơn - hai liều của một trong hai loại vắc xin.

Kết quả được một nhóm nghiên cứu ở Anh công bố ngày 28/6/2021 (https://www.ox.ac.uk/news/2021-06-28-mixed-oxfordpfizer-vaccine-schedules-generate-robust-immune-response-against-covid) cho thấy sự kết hợp này đôi khi tốt hơn hai mũi tiêm của cùng một loại vắc-xin và kết quả tương tự cũng được báo cáo trong  các nghiên cứu của Đức.
 

Nhà miễn dịch học Leif Erik Sander tại Bệnh viện Đại học Charité ở Berlin cho biết giờ đây mọi người có thể “cảm thấy yên tâm hơn một chút” với ý tưởng kết hợp hai loại Vắc xin COVID-19.

Kết quả cũng khiến các nhà nghiên cứu tin tưởng rằng việc kết hợp các loại vắc xin COVID-19 khác với nhau, mặc dù chưa được thử nghiệm, cũng có thể mang lại kết quả tốt. Nhưng ít nhất 16 loại vắc xin đã được chấp thuận sử dụng ở một hoặc nhiều quốc gia, và số các nghiên cứu kết hợp cho đến nay vẫn còn ít, vì vậy cần phải có nhiều thử nghiệm rộng rãi hơn và theo dõi các tác dụng phụ lâu dài.

Tăng cường hệ thống miễn dịch

Các nghiên cứu kết hợp được thúc đẩy, phần lớn là do lo ngại về tính an toàn của loại vắc-xin được phát triển bởi Đại học Oxford và công ty dược phẩm AstraZeneca ở Cambridge, đều ở Vương quốc Anh. Việc tiêm chủng có liên quan đến các trường hợp hiếm gặp về tình trạng đông máu được gọi là huyết khối với giảm tiểu cầu - và vào tháng 3/2021, một số quốc gia châu Âu đã quyết định ngừng sử dụng vắc-xin trên ở một số nhóm người. Điều này khiến nhiều người chỉ được tiêm phòng một phần, trừ khi họ chuyển sang một nhãn hiệu khác cho liều thứ hai.

Vào tháng 5/2021, các nhà nghiên cứu tại Viện Y tế Carlos III ở Madrid đã công bố kết quả từ thử nghiệm CombiVacS (https://www.nature.com/articles/d41586-021-01359-3). Nghiên cứu cho thấy đáp ứng miễn dịch xảy ra mạnh mẽ ở những người được tiêm liều thứ hai là vắc-xin do công ty dược phẩm Pfizer, có trụ sở tại Thành phố New York và công ty công nghệ sinh học BioNTech ở Mainz, Đức phát triển, 8-12 tuần sau khi tiêm lần đầu vắc-xin Oxford-AstraZeneca.

Không có so sánh trực tiếp với những người nhận hai liều cùng một loại vắc-xin, nhưng qua các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm, nhóm tác giả phát hiện những người tiêm kết hợp đã tạo ra kháng thể trung hòa SARS-CoV-2 gấp 37 lần và tế bào miễn dịch đặc hiệu (tế bào T) SARS-CoV-2 gấp 4 lần, so với những người chỉ tiêm một liều vắc xin Oxford-AstraZeneca.

Đến cuối tháng 6, nhiều kết quả đã xuất hiện cho thấy hiệu quả tương tự.

Sander và các đồng nghiệp đã xem xét 340 nhân viên chăm sóc sức khỏe được tiêm hai liều vắc xin Pfizer – BioNTech hoặc mũi đầu tiên là vắc xin Oxford – AstraZeneca, sau đó là một liều Pfizer – BioNTech. Cả hai phác đồ đều kích hoạt đáp ứng miễn dịch bao gồm kháng thể trung hòa và tế bào T.

Một nghiên cứu thứ ba của các nhà nghiên cứu tại Đại học Saarland ở Homburg, Đức, cho thấy tiêm kết hợp tốt hơn trong việc kích thích đáp ứng miễn dịch so với hai liều Oxford-AstraZeneca. Nó cũng mang lại hiệu quả bằng hoặc tốt hơn hai liều tiêm của Pfizer – BioNTech.
 

 

Vào ngày 25 tháng 6, nhóm nghiên cứu thử nghiệm ở Anh - được gọi là nghiên cứu Com-COV - đã đăng một bản báo cáo (pre-print) trực tuyến cho thấy đáp ứng miễn dịch tốt hơn bất luận thứ tự tiêm hai loại vắc xin là gì.

Tuy nhiên, các thử nghiệm cho đến nay vẫn là quá nhỏ để kiểm tra mức độ hiệu quả của vắc-xin trong việc ngăn chặn sự bùng nổ của COVID-19. Martina Sester, nhà miễn dịch học dẫn đầu nghiên cứu Saarland cho biết: "Một khi không có bất kỳ nghiên cứu dài hạn hoặc nghiên cứu theo dõi nào với các tính toán hiệu quả, thật khó để nói về mức độ hoặc thời gian bảo vệ.

Một hạn chế khác của công trình cho đến nay là không có cách nào dễ dàng để so sánh sự kết hợp khác nhau giữa các nghiên cứu. Sester cho biết các nghiên cứu về hiệu quả trên quy mô lớn đang trở nên khó khăn hơn. Đó là bởi vì khi tỷ lệ nhiễm giảm, số lượng người trong một nghiên cứu phải tăng lên để phát hiện bất kỳ sự khác biệt nào về tỷ lệ nhiễm và bệnh tật. Cô cho biết thêm, các thử nghiệm so sánh giữa các chuỗi vắc-xin kết hợp và giả dược cũng sẽ là phi đạo đức.

Đó là lý do tại sao nhiều nỗ lực đang được tiến hành để xác định 'mối tương quan của khả năng bảo vệ' - một mức độ đáp ứng miễn dịch được xác định giúp bảo vệ chống lại nhiễm trùng và bệnh tật. Sander nói: “Đây là điều cực kỳ khẩn cấp.

Một bức tranh nhiều sắc thái

Nhưng một bức tranh đầy sắc thái đang xuất hiện về mức độ và các loại phản ứng miễn dịch mà việc kết hợp vắc xin tạo ra. Và những khác biệt này có thể được khai thác để cung cấp sự bảo vệ tốt nhất.

Vắc xin Oxford – AstraZeneca sử dụng là adenovirus để mang vật chất di truyền từ SARS-CoV-2 vào tế bào. Sander cho biết vắc-xin sử dụng công nghệ này có khả năng tạo ra đáp ứng mạnh mẽ của tế bào T, trong khi vắc-xin sử dụng RNA thông tin, chẳng hạn như Pfizer, đã chứng minh “đặc biệt tốt” trong việc tạo ra lượng kháng thể cao.