Nghiên cứu mới phát hiện khả năng lây truyền bệnh theo chiều dọc (lây từ mẹ sang con) của virus TiLV (tilapia lake virus) trên cá rô phi

Trung tâm công nghệ sinh học Thành Phố Hồ Chí Minh

Nghiên cứu mới phát hiện khả năng lây truyền bệnh theo chiều dọc (lây từ mẹ sang con) của virus TiLV (tilapia lake virus) trên cá rô phi

Thứ hai - 23/03/2020 10:32

Một nghiên cứu mới đây phát hiện virus TiLV gây bệnh trên cá rô phi có thể xâm nhập vào cơ quan sinh sản của cá bố mẹ và truyền virus này sang cá con.

Theo Megan Howell
Ngày 2 tháng 11 năm 2019, 8:30am

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Aquaculture đã cung cấp bằng chứng về việc virus TiLV có khả năng lây lan từ đàn cá bố mẹ bị nhiễm bệnh sang trứng cá thụ tinh. Phân tích trên cá bố mẹ bị bệnh chỉ ra rằng virus phát tán ra toàn bộ các cơ quan bao gồm gan, thận, lách, não, tim và mô liên kết. Các nhà nghiên cứu cũng phân lập được virus trong tuyến sinh dục và tề bào trứng của cá bố mẹ.

Hình: Bằng chứng gần đây cho thấy virus TiLV có thể lây nhiễm từ cá bố mẹ sang cá con. © Spring Genetics

Những xét nghiệm chuyên sâu hơn cho thấy các tế bào trứng bị nhiễm virus tạo ra những hợp tử mang bệnh in vitro. Dựa vào những kết quả này, các nhà khoa học đưa ra giả thuyết sau lần phơi nhiễm đầu tiên, virus sẽ lan truyền đến các cơ quan khác nhau thông qua hệ tuần hoàn của cá.

Tổng quan

Virus TiLV có thể gây bệnh trên cá rô phi nuôi và cá tự nhiên. Các đợt bùng phát bệnh được báo cáo từ Châu Á, Châu Phi và Nam Mỹ. Những nghiên cứu trước đây xác nhận virus lan truyền trong nước và lây nhiễm trong đàn cá nuôi nhốt chung. Virus gây chết tỉ lệ cao (một số trường hợp lên đến 90%) và hiện tại đang là tác nhân gây thiệt hại nhiều nhất cho cá rô phi giống. Virus có khả năng gây nhiễm cận lâm sàng, đó là khi cá bị nhiễm bệnh nhưng không có biểu hiện trưng và vẫn lây lan sang cá khác.

Nghiên cứu

Các nhà khoa học muốn làm rõ liệu TiLV có thể nhiễm vào các cơ quan sinh sản của cá bố mẹ và hậu duệ của chúng hay không. Để trả lời câu hỏi này, các nhà nghiên cứu gây nhiễm ba cặp cá rô phi bố mẹ bằng cách tiêm vào cơ với dòng virus TiLV NV18R. Hai cặp cá đối chứng được tiêm nước muối sinh lý. Cá trong nghiệm thức không biểu hiện bệnh 6 ngày sau khi tiêm, mặc dù các xét nghiệm đều dương tính với virus.

Các nhà khoa học tiếp tục cho ấp trứng và thụ tinh in vitro. Họ quan sát sự phát triển của phôi từ trứng thụ tinh sau 3h, 12h và 64h. Cá được gây mê và phân tích các nội tạng và mô.

Hình: Các nghiên cứu trước đây xác nhận virus lan truyền trong nước, và có khả năng lây lan trong đàn cá nuôi chung © Blue Ridge Aquaculture

Kết quả

Các xét nghiệm PCR, nuôi cấy tế bào và nhuộm huỳnh quang in situ (ISH) cho thấy phần lớn các trứng cá thụ tinh ở lô gây nhiễm đều có mang chủng virus TiLV NV18R. Trong khi đó, lô trứng cá đối chứng âm không có dấu hiệu nhiễm virus.

Khi các nhà khoa học phân tích nội quan của cá bố mẹ nhiễm bệnh bằng PCR, các mẫu bệnh này đều cho kết quả dương tính với TiLV. Kết quả ISH cho thấy virus di chuyển từ vị trí cơ đã tiêm đến vị trí các mô liên kết, gan và các cơ quan sinh sản của cá bị gây nhiễm. Virus cũng được tìm thấy trong tế bào trứng của cá rô phi cái. Ngược lại, nhóm đối chứng được xác nhận không có dấu hiệu của TiLV.

Dựa vào kết quả trên. Các nhà nghiên cứu lập luận rằng virus có khả năng xâm nhập nhiều cơ quan khác nhau thông qua hệ tuần hoàn máu. Khu vực mô gần các mạch máu có thể là mục tiêu xâm nhiễm đầu tiên. Sau khi tiếp xúc, virus nhanh chóng lan đến các tế bào lân cận và phát tán đến mọi cơ quan có mạch máu nuôi dưỡng.

Khi kiểm tra các mẫu mô từ gan và cơ quan sinh sản, các nhà khoa học nhận thấy sự lây nhiễm xuất hiện trong các lymphocytes (một dạng tế bào bạch cầu). Từ các dữ liệu trên, họ suy đoán các bạch cầu này bị tấn công bởi TiLV trong phản ứng miễn dịch đầu tiên – tương tự như quá trình lây nhiễm của virus cúm.

Khi tìm hiểu tác động của virus đối với cơ quan sinh sản của cá rô phi, các nhà nghiên cứu phát hiện ra buồng trứng bị nhiễm virus nặng hơn tinh hoàn. Điều này xuất phát từ việc PCR trên mô tinh hoàn có kết quả dương tính, nhưng lại âm tính trên tinh trùng. Điều này cho thấy sự nhiễm bệnh trên trứng thụ tinh bắt nguồn từ trứng không phải từ tinh trùng.

Dựa trên các kết quả trên, các nhà khoa học suy luận rằng TiLV gây lây nhiễm toàn cơ thể cá rô phi bố mẹ có thể truyền bệnh trực tiếp sang trứng cá thụ tinh.

Đề nghị

Trong trường hợp này, các nhà nghiên cứu khuyến cáo các nhà sản xuất nên sử dụng giống cá rô phi bố mẹ không nhiễm TiLV. Họ cũng đề nghị tầm soát phôi và trứng thụ tinh để bảo đảm chúng không mang mầm bệnh. Mục đích để tránh bệnh bùng phát trong quy trình sinh sản cá.

Họ cũng đề nghị nghiên cứu thêm liệu trứng cá thụ tinh nhiễm bệnh có phát triển thành cá con bị bệnh ở các giai đoạn cá bột và cá giống hay không. Đồng thời nhấn mạnh rằng những hiểu biết về đặc tính gây bệnh và lây nhiễm trên sẽ giúp nâng cao hiệu quả phòng bệnh do TiLV gây ra.

Đọc thêm bài nghiên cứu toàn văn trên tạp chí Aquaculture.

Nguồn: https://thefishsite.com/articles/new-study-shows-vertical-transmission-of-tilapia-lake-virus

Tác giả bài viết: Bùi Nguyễn Chí Hiếu - P. CNSH Thủy sản