Trung tâm công nghệ sinh học Thành Phố Hồ Chí Minh

Hình: Phân bố của virus Dengue và Zika trên thế giới (AAAS).
 

Những nhà nghiên cứu đo quần thể tế bào B, kiểm tra đặc tính và phân tích hàng trăm kháng thể có trong mẫu của 4 bệnh nhân này. Họ tìm ra rằng, mẫu máu từ bệnh nhân người Mỹ có sự hiện diện của tế bào B đáp ứng và sản xuất kháng thể có ái lực yếu với Zika-một đặc điểm đặc trưng của phản ứng đáp ứng miễn dịch sớm với virus.

Đối với các mẫu máu thu nhận bởi những bệnh nhân người Colombia thì đáp ứng của tế bào B lớn hơn rất nhiều, có cả những kháng thể có khả năng tương tác với cả Zika và Dengue-một kết quả đã được ghi nhận trước đó ở nhiều virus khác, ví dụ như cúm, và được gọi là sự nhầm lẫn trong nhận biết kháng nguyên đích (original antigen sin-OAS).

Walker giải thích: “OAS xảy ra do khuynh hướng của hệ thống miễn dịch là tận dụng khả năng nhớ miễn dịch của nó. Trong trường hợp này, thay vì sản xuất kháng thể mới, đặc hiệu cho virus Zika, hệ thống miễn dịch đã tin tưởng vào tế bào B memory đã được tạo ra khi tiếp xúc với virus Dengue trước đó để thực hiện đáp ứng miễn dịch tức thì-mặc dù nó hầu như chẳng có tác dụng gì đối với tác nhân xâm nhiễm mới.”

Trong những thử nghiệm trước đó, nhóm nghiên cứu đã xác định rằng các kháng thể tương tác chéo này có tác dụng yếu với virus Zika trong điều kiện in vitro. Những thử nghiệm gây nhiễm Zika và Dengue trên mô hình chuột cho thấy: “Khi kháng thể kháng Dengue bám vào virus nhưng chẳng có tác dụng gì thì nó làm tăng sự tương tác của virus với tế bào đích và làm tăng sự xâm nhiễm của virus này. Hiện tượng này được gọi là antibody dependent enhancement (ADE). Tuy nhiên chưa có bằng chứng nào cho thấy hiện tượng này xảy ra trên người bị nhiễm Zika.”

Nghiên cứu này giúp chúng ra phát triển vaccine chống lại Zika dựa trên những protein vỏ (protein E) không xuất hiện trên virus Dengue, nhằm tránh khả năng kích thích đáp ứng của tế bào B memory ở những người bệnh đã từng nhiễm sốt xuất huyết.
Walker nói: “Nếu bạn sản xuất vaccine (dựa trên dạng đầy đủ của protein E) cho người bệnh đã từng nhiễm Dengue… thì đáp ứng miễn dịch sớm sẽ sản xuất hàng loạt kháng thể hầu như không có tác dụng với virus Zika và điều đó không tốt cho việc bảo vệ cơ thể chống lại virus này.”

Jean Lim, nhà virus học thuộc trường Y khoa Icahn, Mount Sinai, New York vừa mô tả “Hiện tượng ADE xảy ra trên mô hình chuột được gây nhiễm đồng thời Zika và Dengue. Mặc dù vaccine cho virus Zika an toàn với những vùng không tồn tại virus Dengue nhưng vaccine dùng để chống lại Dengue thì hoàn toàn khác.”

Nhóm nghiên cứu của Walker cũng theo dõi tình trạng bệnh nhân Zika đã từng mắc bệnh sốt xuất huyết sau 5 tháng, chỉ khoảng 50% kháng thể kháng Zika là có khả năng tương tác chéo, và 50% kháng thể còn lại là đặc hiệu với Zika. Chúng không tương tác với bất cứ serotype nào của Dengue và hầu hết chúng đều có khả năng trung hòa, do đó, sự nhầm lẫn kháng nguyên đích (OAS) không kéo dài mãi.”

Nhóm nghiên cứu tiếp tục tìm hiểu một phân lớp trong các kháng thể kháng Zika này: “Chúng tôi đang hợp tác với một nhóm nghiên cứu về cấu trúc để xác định vị trí bám của kháng thể, và kết quả có thể được sử dụng để thiết kế vaccine hợp lý hơn.”