Trung tâm công nghệ sinh học Thành Phố Hồ Chí Minh

Virus có tiềm năng được sử dụng để điều trị các bệnh có tỷ lệ tử vong cao.
Tuy virus Zika có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến não bộ thai nhi, nhưng trong tương lai loại virus này có thể trở thành một liệu pháp điều trị hiệu quả cho bệnh U nguyên bào thần kinh đệm (glioblastoma), một dạng ung thư não chết người. Nghiên cứu mới từ Trường Y, Đại học Washington (Washington University School of Medicine) ở St. Louis và Trường Y, Đại học California San Diego (the University of California San Diego School of Medicine) chứng minh rằng loại virus này có thể tiêu diệt tế bào gốc ung thư não, một loại tế bào kháng hầu hết các liệu pháp điều trị ung thư chuẩn.

Phát hiện này cho thấy “khả năng” chết người của virus Zika – được biết đến với tác hại lây nhiễm và phá hủy các tế bào não của thai nhi, khiến các em bé được sinh ra với dị dạng đầu nhỏ, lại có thể được ứng dụng để nhắm tới tiêu diệt các tế bào ác tính trong não. Hướng ứng dụng này giúp con người có thêm cơ hội chiến đấu chống lại một loại bệnh ung thư não - U nguyên bào thần kinh đệm – một loại bệnh thường gây tử vong trong vòng một năm sau chẩn đoán.

Tiến sĩ - Bác sĩ Y khoa Michael S. Diamond, Giáo sư Y khoa Herbert S. Gasser thuộc trường Đại học Washington, và đồng tác giả chính của nghiên cứu cho biết: "Chúng tôi đã chứng minh rằng virus Zika có thể tiêu diệt loại tế bào glioblastoma có xu hướng kháng các liệu pháp điều trị ung thư hiện tại và gây tử vong cho bệnh nhân.”

Nghiên cứu này được công bố vào ngày 5 tháng 9 trên Tạp chí Y học Thực nghiệm (The Journal of Experimental Medicine).

Mỗi năm tại Hoa Kỳ, khoảng 12.000 người được chẩn đoán mắc bệnh U nguyên bào thần kinh đệm, dạng ung thư não phổ biến nhất. Trong số đó, Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ John McCain cũng được chẩn đoán mắc căn bệnh này hồi tháng 7.

Phác đồ điều trị chuẩn cho căn bệnh này là phẫu thuật, tiếp theo là hóa trị và xạ trị, nhưng hầu hết các khối u lại tái phát trong vòng sáu tháng sau điều trị. Một số lượng nhỏ các tế bào, được gọi là tế bào gốc glioblastoma, thường có khả năng sống sót sau đợt điều trị và tiếp tục phân chia, tạo ra các tế bào khối u mới thay thế cho những tế bào ung thư đã chết.

Các tế bào gốc glioblastoma có nguồn gốc là tế bào thần kinh và khả năng tạo ra tế bào mới gần như vô hạn. Đặc điểm này giúp tiến sĩ Zhe Zhu liên tưởng đến đặc điểm của tế bào tiền thân tế bào thần kinh (neuroprogenitor cells), một loại tế bào biệt hóa thành tế bào não trong giai đoạn phát triển não bộ, đồng thời là tế bào đích mà virus Zika nhắm đến và tiêu diệt.

Cộng tác với các đồng tác chính Bác sĩ y khoa Diamond và Milan G. Chheda, trường Y, Đại học Washington, và Bác sĩ y khoa Jeremy N. Rich thuộc UC San Diego, Zhu đã tiến hành đánh giá liệu virus Zika có thể tiêu diệt các tế bào gốc trong khối u glioblastomas sinh thiết từ bệnh nhân lúc chẩn đoán. Nhóm nghiên cứu đã xâm nhiễm khối u bằng một trong hai chủng virus Zika. Cả hai chủng virus đều lây lan khắp khối u, xâm nhiễm và tiêu diệt các tế bào gốc ung thư và bỏ qua phần lớn các tế bào khối u khác.

Phát hiện này cho thấy việc xâm nhiễm Zika và liệu pháp hóa - xạ trị có tác dụng bổ sung. Liệu pháp điều trị ung thư chuẩn tiêu diệt phần lớn khối u nhưng thường không tác động đến các tế bào gốc ung thư và gây tái phát khối u. Virus Zika lại tấn công các tế bào gốc nhưng bỏ qua phần lớn các tế bào khối u.

Chheda, phó giáo sư (assistant professor) Y khoa và thần kinh học cho biết: "Chúng tôi nhận thấy trong tương lai virus Zika sẽ được ứng dụng kết hợp với các liệu pháp hiện tại để tiêu diệt toàn bộ khối u.”

Để chứng minh liệu virus có thể hỗ trợ điều trị ung thư trên động vật sống hay không, các nhà nghiên cứu đã xâm nhiễm virus Zika trực tiếp vào các khối u não của 18 con chuột và sử dụng đối chứng là nước muối sinh lý cho 15 con chuột. Kết quả thu được cho thấy kích thước khối u nhỏ hơn đáng kể ở những con chuột được điều trị bằng Zika sau khi tiêm 2 tuần, và những con chuột này sống sót lâu hơn đáng kể so với những con chỉ được xử lý với nước muối sinh lý.

Nếu Zika được ứng dụng trên người, virus sẽ phải được tiêm vào não, có thể trong quá trình phẫu thuật để loại bỏ khối u nguyên phát. Nếu virus được đưa vào cơ thể qua một con đường khác, hệ thống miễn dịch ở người sẽ loại bỏ virus trước khi đến được não.

Ý tưởng tiêm virus mang nguy cơ gây tổn thương não vào não người dường như đáng cảnh báo, nhưng Zika có thể an toàn hơn khi áp dụng cho người trưởng thành vì mục tiêu mà virus này thường nhắm đến là các tế bào thần kinh tiền thân, một dạng tế bào rất gặp hiếm trong não người trưởng thành. Mặt khác, não bộ thai nhi lại chứa nhiều tế bào này, đó là lý do tại sao nhiễm virus Zika trước khi sinh gây tổn thương não nghiêm trọng trên diện rộng, trong khi nhiễm Zika ở tuổi trưởng thành chỉ gây ra các triệu chứng nhẹ.
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành các nghiên cứu bổ sung về virus này bằng cách sử dụng mô não từ những bệnh nhân động kinh và chứng minh rằng virus không lây nhiễm vào các tế bào não không bị ung thư.

Để tăng tính an toàn, các nhà nghiên cứu đã tạo hai đột biến làm suy yếu khả năng virus kháng sự phòng vệ nhiễm trùng của tế bào. Lý do là vì virus bị đột biến vẫn có thể phát triển trong các tế bào ung thư bị suy giảm hệ thống phòng chống virus, trong khi chúng sẽ bị loại bỏ nhanh chóng trong các tế bào khỏe mạnh với đáp ứng kháng virus mạnh mẽ.

Khi thử nghiệm dòng virus đột biến và dòng virus hoang dại trên tế bào gốc glioblastoma, nhóm nghiên cứu phát hiện rằng dòng gốc mạnh hơn, nhưng dòng virus đột biến cũng thành công trong việc tiêu diệt các tế bào ung thư.

Diamond cũng là giáo sư về Vi sinh học và bệnh lý học phân tử và miễn dịch học cho biết "Chúng tôi sẽ tiếp tục áp dụng các đột biến bổ sung để khiến virus Zika nhạy cảm hơn với đáp ứng miễn dịch bẩm sinh của người và ngăn ngừa sự lây lan virus. Khi tiếp tục thêm một vài chỉnh sửa, tôi cho rằng virus sẽ không thể trốn thoát hệ miễn dịch và gây bệnh."

Nguồn: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/09/170905093623.htm